Mondproblemen bij ouderen

Een slechte mondgezondheid is voor niemand gezond, maar dat geldt zeker voor ouderen. Uit een onderzoek bleek dat maar liefst 80% van de ouderen die worden opgenomen in een verpleeghuis een matige tot slechte mondgezondheid heeft. Deze slechte mondgezondheid komt uiteraard niet plotseling uit de lucht vallen, maar is meestal het gevolg van jarenlange verwaarlozing.

Infecties in de mond kunnen pijn, kauw- en slikproblemen veroorzaken, maar een verwaarloosd gebit heeft ook ernstige gevolgen voor de algehele gezondheid en het welzijn. Zo kunnen ontstekingen en andere problemen in de mond longontsteking, hart- en vaatziekten en diabetes verergeren. Bovendien heeft een verwaarloosd gebit effect op de sociale contacten.

Wat kun je doen als je zelf je gebit kunt verzorgen?

Allereerst is het belangrijk dat je je gebit goed blijft verzorgen, ook als je wat ouder wordt. Twee keer per dag je tanden gedurende twee minuten poetsen met een goede tandpasta. Een elektrische of sonische tandenborstel reinigt beter een handtandenborstel, je hoeft er minder mee te boenen zodat je hand niet moe wordt van het poetsen.

Onder goede tandpasta verstaan wij tandpasta zonder schadelijke chemicaliën. Je denkt misschien dat dat nogal logisch is, maar niets is minder waar. Veel tandpasta-merken uit de supermarkt bevatten schadelijke stoffen als het schuimmiddel SLS (sodium lauryl sulfaat), de witte kleurstof titaandioxide en agressieve antiseptische middelen als chloorhexedine. Deze stoffen verstoren het natuurlijke evenwicht van de bacteriehuishouding, die nu juist zo belangrijk is voor een goede mondgezondheid.

Een veel betere keuze zijn de mondvriendelijke tandpasta’s op basis van natuurlijke ingrediënten, zoals JuliBrite kauwtandpasta en de tandpasta’s van Dr. Brite of Georganics. Ook tandpasta op basis van een actieve zuurstofformule, zoals Oxyfresh of OXYD-8, reinigen het gebit effectief zonder het evenwicht van de mondflora te verstoren.

Naast tanden poetsen is het ook belangrijk om tussen de tanden en kiezen te reinigen. De tandenborstel komt hier niet bij, maar er blijft wel tandplak zitten. Tandplak en tandsteen zijn de hoofdoorzaak van ontstoken tandvlees. Door deze plekjes regelmatig te flossen of te reinigen met tandenragers kun je ontstekingen voorkomen. Flosdraad is niet alleen voor ouderen soms lastig te hanteren. Kies dan voor flosboogjes. Uiteraard kun je aan je tandarts of mondhygiëniste advies vragen over welke methode het gemakkelijkste voor je is.

Naspoelen met mondwater helpt ook mee om tandplak uit de moeilijk bereikbare plekjes te verwijderen. Ook hier geldt weer: wees kritisch op de ingrediënten en vermijd schadelijke stoffen als alcohol. Na het tanden poetsen en voor het spoelen je tong reinigen met een tongschraper draagt ook bij aan een gezondere mond met minder schadelijke bacteriën.

Blijf daarnaast regelmatig voor controle naar de tandarts gaan. De tandarts ziet problemen die je zelf steeds gemakkelijker over het hoofd ziet en de meeste problemen in de mond gaan nu eenmaal niet vanzelf over. Regelmatige controle voorkomt dat bijvoorbeeld een tandvleesontsteking zich uitbreidt tot de tandweefsel en uiteindelijk het kaakbot (parodontitis), waardoor je het risico loopt tanden of kiezen kwijt te raken.

Het hebben van een kunstgebit betekent zeker niet dat je nooit meer naar de tandarts hoeft. Als je ouder wordt slinkt de kaak waardoor een kunstgebit slechter kan gaan zitten. Uiteindelijk heb je nog steeds tandvlees dat gezond moet blijven. Een slecht passend kunstgebit kan evengoed voor mondproblemen zorgen als verwaarloosde eigen tanden.

Droge mondklachten

Veel ouderen kampen met droge mondklachten oftewel xerostomie. Er wordt daarbij te weinig speeksel geproduceerd, wat onder andere ongemak oplevert bij kauwen en praten. Je kunt een gevoel van dorst hebben, terwijl je voldoende hebt gedronken. ´s Nachts kun je zelfs wakker worden van het onaangename gevoel, wat weer invloed heeft op je nachtrust.

Afgezien van al dit ongemak heeft een tekort aan speeksel ook nog eens een negatief effect op je mondgezondheid. Speeksel heeft een belangrijke functie in de bescherming van je gebit en tandvlees tegen schadelijke bacteriën. Als er door een tekort aan speeksel minder zuurstof in de mond is kunnen de schadelijke bacteriën gaan woekeren en voor andere mondproblemen zorgen, zoals tandvleesontstekingen en schimmelinfecties (candida albicans) en cariës (gaatjes).

De oorzaken van droge mondklachten bij ouderen zijn vaak bijwerkingen van medicijnen en heftige behandelingen als bestraling. Ook een ziekte als diabetes kan een droge mond veroorzaken.

Alles bij elkaar is het raadzaam om aandacht te besteden aan droge mondklachten, ook als je wat ouder bent. Bespreek het met je huisarts of tandarts en zoek tandpasta die speciaal ontwikkeld is om droge mondklachten te verhelpen of te verzachten. Een goed product tegen een droge mond hydrateert niet alleen, maar stimuleert ook de eigen speekselproductie en bevat uiteraard geen schadelijke of uitdrogende bestanddelen.

Bijvoorbeeld Moist-R Droge mondtabletten met xylitol. Wil je het echt goed aanpakken? Kies dan voor het Oxyd8 Droge mondpakket, met naast tandpasta ook mondspray en hydraterende pastilles.

Puur natuur en vegan is het Droge Mondpakket van UK Organics. Het bestaat uit tandpasta en mondolie met een frisse natuurlijke sinaasappelsmaak.

Mondzorg bij ouderen die verzorging nodig hebben

De afgelopen jaren zijn er door het hele land projecten en campagnes opgezet om het belang van mondverzorging bij thuiswonende ouderen onder de aandacht brengen. Die richten zich deels voor zelfstandig functionerende ouderen, maar ook op hun mantelzorgers. Het project “De Mond Niet Vergeten!” biedt bijvoorbeeld online scholingsmateriaal en instructiefilms voor zowel professionals als voor ouderen en hun mantelzorgers.

De groep ouderen die verzorging nodig heeft bestaat allang niet meer alleen uit mensen met een kunstgebit, dat relatief gemakkelijk is schoon te houden. Steeds meer ouderen hebben nog hun eigen tanden, maar dat betekent wel kronen, bruggen en implantaten die nu eenmaal niet eeuwig meegaan. 

Veel ouderen zijn zich er niet bewust van dat een goede mondgezondheid bijdraagt aan een betere algehele gezondheid. Ook wordt wel gedacht dat ongemakken bij het ouder worden horen en zolang het geen pijn doet zal men niet snel naar de tandarts gaan.

Toch geeft een verwaarloosd gebit meer kans op tandvleesontsteking, cariës (gaatjes), infecties en loszittende tanden terwijl er geen enkele reden is om de mondzorg bij een oudere te versloffen. 

Steeds meer wetenschappelijk bewijs geeft aan dat een slechte mondgezondheid ernstige gezondheidsproblemen kan veroorzaken of verergeren. Heel direct kan het niet goed kunnen kauwen leiden tot ondervoeding. Maar een slechte mondgezondheid kan bijvoorbeeld hart- en vaatziekten, reuma en diabetes verergeren. Daarnaast heeft een slecht gebit sociale gevolgen. Een oudere die niet goed kan kauwen schaamt zich daar vaak voor en eet dan maar alleen. Zo heeft de mondgezondheid op verschillende manieren invloed op de kwaliteit van leven.

Ouderen kunnen vergeten voor hun tanden te poetsen of er fysiek niet meer goed toe in staat zijn. Mantelzorgers letten vaak wel op het uiterlijk, gekamde haren en een schone bril, maar tanden poetsen of om een afspraak te maken bij de tandarts schiet er vaak bij in.

Daar komt nog bij dat professionele zorgverleners van alles weten over de rest van het lichaam, maar nauwelijks iets over mondgezondheid en het belang ervan.

Sinds kort zijn er tandartsen die zich hebben gespecialiseerd in oudere patiënten. Natuurlijk zijn er ook “gewone” tandartsen die voor al hun patiënten met veel geduld en zachtheid te werk gaan en dus prima een oudere kunnen helpen.

Als mantelzorger is het belangrijk de oudere om de oudere te wijzen op de dagelijkse mondhygiëne en daar desnoods bij te helpen. Ook kun je ervoor zorgen dat er regelmatig controle is door een tandarts. Daarbij hoeft het streven zeker niet te zijn dat alle tanden en kiezen kost wat kost behouden moeten blijven, er zal een moment komen dat dat niet meer lukt. Aan het gezond en functioneel houden van het gebit kan echter bij veel ouderen nog veel gewonnen worden.

Ouderen in verpleeghuizen

Zoals eerder gemeld heeft 80% van de ouderen die worden opgenomen in een verpleeghuis een matige tot slechte mondgezondheid. Of dat tijdens het verblijf in het verpleeghuis verbetert is nog maar de vraag.

Enige jaren geleden is ook daar meer aandacht voor gevraagd. De “Alliantie Mondzorg”, bestaande uit 15 verpleeghuizen, heeft de mondzorg voor de bewoners actief aangepakt. Vervolgens heeft de Alliantie de publicatie “Mondzorg op orde” gepubliceerd met daarin hun ervaringen en tips voor andere verpleeghuizen en zorgpersoneel. Zo wordt er actief met tandartsen en mondhygiënisten samengewerkt en is er scholing voor het zorgpersoneel.

Heb je een ouder familielid in een verpleeghuis? Dan is het verstandig om na te gaan wat het beleid is ten aanzien van de mondzorg van de bewoners. Zo kennen wij het verhaal van een demente dame met een aanvankelijk goed onderhouden gebit, dat binnen een paar jaar compleet verwaarloosd was. Met als gevolg dat er zware ingrepen noodzakelijk waren vanwege kiespijn. Het beleid van de instelling waar zij verbleef was dat er niets tegen de zin van een bewoner werd gedaan. Dat is een mooi uitgangspunt, maar als het betekent dat de tanden nooit meer gepoetst worden, is het resultaat toch minder fraai. Ook deze kwetsbare ouderen hebben recht op goede mondzorg, al hebben ze daar zelf misschien niet altijd zin in.