Tandsteen

Wat is tandsteen?

Tandsteen is de verharde vorm van tandplak of tandplaque. Tandplak is een dun laagje, dat aan de tanden en kiezen blijft plakken. Het bestaat uit voedselresten, speeksel en bacteriën die suiker en koolhydraten uit het voedsel afbreken en omzetten in zuren. Als je dit kleverige laagje niet regelmatig verwijdert, verhardt het zich onder invloed van mineralen in het speeksel (zoals calcium en fosfaat), tot tandsteen. In tegenstelling tot tandplak is tandsteen wel zichtbaar als een geel of bruinig gekleurd laagje op de tanden.

Dat komt omdat tandsteen poreuzer is dan je tandglazuur, waardoor het gemakkelijk verkleurt. De poreusheid heeft nog een ander nadeel, namelijk dat bacteriën zich er gemakkelijker aan hechten. Dat vormt weer de voedingsbodem voor nog meer tandplak en dus nog meer tandsteen.

Bovendien kan tandsteen zich niet alleen op de grens tussen gebitselementen en tandvlees vormen, maar ook onder het tandvlees. Omdat tandsteen poreus is en daarmee een voedingsbodem voor tandplak en bacteriën, leidt dit heel snel tot tandvleesontstekingen.

Tandsteen ontstaat niet op alle plekken op het gebit even snel. Het vormt zich vooral bij de uitgang van speekselklieren, bijvoorbeeld aan de achterkant van je ondertanden. De pH-waarde in de mond heeft ook veel invloed op de vorming van tandsteen. Bij een lage zuurgraad vormt tandsteen zich sneller. Tegelijkertijd is er dan minder kans op cariës (gaatjes), dat juist ontstaat als de pH-waarde in de mond te laag is, dus bij een hoge zuurtegraad.

Tandplak kun je verwijderen door je tanden dagelijks goed te poetsen en de ruimten tussen tanden en kiezen te reinigen door middel van flossen of interdentale ragertjes. Als de tandplak eenmaal is omgezet in tandsteen, kan dat alleen mechanisch worden verwijderd.

Zonder tandplak is er geen tandsteen. Om tandvleesontstekingen en verkleuringen van je gebit te voorkomen is het belangrijk om goed te poetsen. Bijvoorbeeld met een tandpasta op basis van houtskool, dat de tandplak absorbeert en op een zachte, veilige manier wegschuurt. Dat kan met Mara Expert Houtskool Tandpasta Voor Witte Tanden (met fluoride) of met de natuurlijke, veganistische UK Organics Charcoal Tandpasta zonder fluoride. Ook kokosolie is een effectief middel tegen tandplak. Met Dr. Brite Tandpasta en Mondwater Mint hou je je gebit schoon en fris met natuurlijke bestanddelen. Tandpasta en mondwater op basis van een actieve zuurstofformule, zoals Oxyfresh en OXYD-8, zijn eveneens heel goed in staat om schadelijke bacteriën te bestrijden en daarmee de vorming van tandplak te voorkomen. Deze veilige, niet agressieve middelen zorgen er ook voor dat de zuurgraad in je mond in evenwicht blijft.

Is de tandplak op je gebit al omgezet in tandsteen? Ga dan naar de tandarts voor een gebitsreiniging of verwijder het tandsteen zelf met de juiste instrumenten. Gebruik de tips hierboven om je gebit zo lang mogelijk tandsteen-vrij te houden na de gebitsreiniging.

Oorzaak van tandsteen

Tandsteen ontstaat doordat tandplak, ook wel tandplaque genaamd, zich verhardt. Tandplak is nog een dun zacht laagje op je tanden en kiezen. Dit wordt gevormd door een mengsel van voedselresten, speeksel en bacteriën. Dit plakkerige laagje is de reden dat je je tanden goed moet poetsen en ook de plekjes tussen je tanden en kiezen moet reinigen met behulp van flosdraad of interdentale borsteltjes.  

Tandplak die niet wordt verwijderd verhardt zich namelijk tot tandsteen door de aanwezigheid van mineralen als calcium en fosfaat in het speeksel. Tandsteen is in tegenstelling tot tandplak goed zichtbaar op de tanden en kiezen als een gele of bruine aanslag. Die slaat vooral neer bij de uitgang van speekselklieren, zoals aan de achterkant van de ondertanden. Ook de zuurgraad in de mond heeft veel invloed op de snelheid waarmee tandplak zich omzet in tandsteen. Een hoge pH-waarde, dus een lage zuurgraad in de mond is bevorderlijk voor de vorming van tandsteen.  

Risico’s van tandsteen

Tandsteen is, in tegenstelling tot tandglazuur, ruw en poreus. Zolang tanden en kiezen schoon en glad zijn, kan tandplak zich er moeilijker aan hechten. Maar als het tandoppervlak ruwer wordt door de aangroei van tandsteen, biedt dat onderdak aan bacteriën en minieme voedselresten. Nog meer tandplak leidt daardoor tot nog meer tandsteen.

Op den duur groeit het tandsteen ook aan onder het tandvlees, dat daardoor gaat wijken. In deze holte kan zich vervolgens nog meer tandplak ophopen en zich tot tandsteen verharden. Onder deze randen ligt tandvleesontsteking op de loer, met alle risico’s van dien. Gezond tandvlees sluit goed aan op de tanden en kiezen en is roze van kleur. Roodheid, gevoeligheid of bloeden wijst op ontstoken tandvlees. Langdurig ontstoken tandvlees kan leiden tot parodontitis, waarbij ook het tandbeen wordt afgebroken. Wordt dit verwaarloosd, dan gaan uiteindelijk de tanden en kiezen los zitten en vallen ze uit. In deze fase kom je er niet meer met alleen goed poetsen, pockets en teruggetrokken tandvlees op de tandhalzen moeten worden behandeld door de tandarts. 

Tandsteen voorkomen

Tandsteen kan niet aangroeien zonder tandplak. Omdat tandsteen alleen nog mechanisch verwijderd kan worden, loont het de moeite om tandplak zoveel mogelijk van je gebit te verwijderen voordat het tandsteen kan worden. Hiermee voorkom je verkleuring van je gebit en tandvleesontstekingen, die kunnen ontstaan als het tandsteen onder de tandvleesrand groeit. 

Een goede dagelijkse mondhygiëne spreekt voor zich, dus twee keer per dag je tanden gedurende twee minuten poetsen, bij voorkeur met een elektrische tandenborstel. Maar het is ook belangrijk om een kwalitatief goede tandpasta te gebruiken. Er zijn verschillende methoden om je gebit effectief, maar veilig schoon te houden: 

• Bijvoorbeeld met tandpasta op basis van actieve zuurstof, zoals Oxyfresh en OXYD-8. Actieve zuurstofformules bestrijden de schadelijke bacteriën en helpen zo om tandplak te verwijderen.
• Tandpasta op basis van geactiveerde houtskool is eveneens een goed middel. Houtskool absorbeert tandplak en schuurt het zachtjes weg, zonder het tandglazuur aan te tasten. Je kunt bijvoorbeeld kiezen voor Mara Expert Houtskool Tandpasta Voor Witte Tanden met fluoride. Heb je liever geen fluoride dan is er de natuurlijke UK Organics Charcoal Tandpasta.
• Tot slot is kokosolie zeer geschikt om je gebit te reinigen en tandplak te verwijderen. Met Dr. Brite Tandpasta Mint hou je je gebit schoon en fris met volkomen natuurlijke bestanddelen.

Tandsteen vormt zich niet alleen op plekken waar je met de tandenborstel bij kunt komen, maar ook in de kleine ruimten tussen je tanden en kiezen. Als je een beugel draagt, zijn er nog meer plekjes waar zich ongestoord tandsteen kan vormen. Dit kun je voorkomen met Dentek interdentale borsteltjes. Die zijn er in verschillende diktes. Om tandplak effectief te verwijderen tussen tanden en kiezen, luistert de maat van de borsteltjes nauw. Te dik kan je tandvlees beschadigen en te dun heeft geen of te weinig reinigende werking. Het is soms even zoeken naar de juiste interdentale borsteltjes en sommige mensen hebben meer dan één afmeting nodig voor de verschillende gebitselementen. Als je eenmaal de juiste maat of maten hebt gevonden, loont het de moeite om de tandplak in de ruimten tussen tanden en kiezen dagelijks te verwijderen om te voorkomen dat zich op daar tandsteen vormt.

Het is een goed idee om je dagelijkse anti tandplak-behandeling af te ronden met een goed mondwater. Met een mondwater op basis van een actieve zuurstofformule of op basis van kokosolie krijg je direct een schoon en fris gevoel en gladde tanden en kiezen, zonder bijtende of verzurende bestanddelen. Bijvoorbeeld met het fruitige mondwater BerryLicious of met het frisse mondwater Mint van Dr. Brite. Of ga voor de bruisende reiniging door actieve zuurstof van OXYD-8 of Oxyfresh mondwater.

Als je echt zeker wilt weten of je alle tandplak van je gebit hebt verwijderd, gebruik je na het tandenpoetsen een plakverklikker. Plakverklikkers kleuren de plekken waar nog tandplak op het gebit zit roze of blauw. Het geeft aan waar je beter moet gaan poetsen, net zolang tot je gebit niet meer verkleurt na gebruik van een plakverklikker. De plakverklikkers van Mira-2-Ton en van Mara Expert maken onderscheid tussen oude en nieuwe tandplak, door middel van twee verschillende kleuren. Ze geven precies aan of en waar je beter moet poetsen of rageren.

Middelen om de vorming van tandsteen af te remmen

Naarmate je de tandplak op je gebit effectiever verwijdert, voorkom je de vorming van tandsteen. Immers, tandsteen is verharde tandplak. Tandsteen kun je alleen nog mechanisch afbikken, maar tandplak kun je gelukkig iedere dag verwijderen. 

Een goede dagelijkse mondhygiëne is daarbij natuurlijk essentieel. Poets twee keer per dag je tanden gedurende twee minuten. Doe dit bij voorkeur met een elektrische tandenborstel en met een goede tandpasta. Daaronder verstaan wij tandpasta’s die je gebit effectief reinigen zonder het natuurlijke evenwicht in je mondholte te verstoren. 

Tandpasta op basis van een actieve zuurstofformule als Oxyfresh en OXYD-8 voldoet daaraan. Deze actieve zuurstofformules bestrijden de schadelijke anaerobe bacteriën, die een component van tandplak vormen. Ook tandpasta op basis van geactiveerde houtskool is een optie. Die kan je gebit grondig reinigen en glad maken, zonder het tandglazuur aan te tasten en met respect voor je mondflora. Kies voor Mara Expert Houtskool Tandpasta Voor Witte Tanden met fluoride of voor de veganistische UK Organics Charcoal Tandpasta zonder fluoride. Ook kokosolie is een effectief natuurlijk middel om je gebit schoon en glad te maken en tandplak te verwijderen. Dr. Brite Tandpasta Mint houdt je gebit niet alleen schoon en glad, maar zorgt ook voor een natuurlijke frisse smaak en wittere tanden.

Om je gebit vrij te houden van tandsteen, is tanden poetsen niet genoeg. Tandplak hoopt zich namelijk ook op plekjes waar je met de tandenborstel niet bij komt, bijvoorbeeld in de ruimten tussen je tanden en kiezen. Als je een beugel draagt kan er zich rond de slotjes ongestoord tandplak ophopen, die zich op den duur verhardt tot tandsteen. Dit soort plekjes kun je reinigen met Comfort Clean Back Teeth Flospicks of Dentek interdentale borsteltjes. Zoek de maat die past bij de ruimten die je wilt bereiken, want een te dik borsteltje kan je tandvlees beschadigen en een te dun reinigt niet voldoende. Soms is het even zoeken naar de juiste maat en sommige mensen hebben meer dan één maat interdentale ragertjes nodig voor verschillende plekken in het gebit. Maar als je eenmaal de juiste maat of maten hebt gevonden, kun je deze plekjes dagelijks reinigen om te voorkomen dat er zich tandplak ophoopt en tandsteen vormt.

Om te controleren of je de tandplak op je gebit voldoende verwijdert, kun je dit zo nu en dan controleren met zogenaamde plakverklikkers. Hierdoor word je gewezen op de plekken op je gebit waar je beter moet gaan poetsen. De plakverklikkers van Mira-2-Ton en van Mara Expert maken met twee verschillende kleuren zelfs onderscheid tussen oude en nieuwe tandplak 

Mondwater tegen de vorming van tandsteen

Behalve je tanden goed poetsen en de ruimten tussen tanden en kiezen reinigen met flosdraad of met interdentale borsteltjes, is spoelen met een goed mondwater een goed idee. Met goed mondwater bedoelen we mondwater zonder agressieve of verzurende bestanddelen. Je gebit effectief reinigen, tandplak verwijderen en zodoende tandvleesontsteking en verkleuring van je gebit voorkomen kan heel goed met een mondwater op basis van kokosolie. De mondspoelingen van Dr. Brite en UK Organics blinken uit in een natuurlijke aanpak met kokosolie als één van de actieve ingrediënten. Hiermee hou je je gebit schoon, heerlijk fris en je krijgt er op een natuurlijke manier ook wittere tanden van.

Ook mondwater gebaseerd op een actieve zuurstofformule, zoals Oxyfresh en OXYD-8, zijn zeer geschikt in de strijd tegen tandsteen. Zij bestrijden de schadelijke bacteriën in de mond en helpen daarmee tandplak af te breken, zodat het zich niet kan verharden tot tandsteen. 

Xylitol tegen de vorming van tandsteen

Al enkele decennia wordt de natuurlijke zoetstof xylitol geroemd om de gunstige effecten op de mondgezondheid. De bacterie Streptococcus mutans, één van de grootste veroorzakers van mondproblemen, kan xylitol niet omzetten in zuren zoals hij dat met suiker doet. Dat komt omdat de molecuulstructuur van xylitol, ondanks de zoete smaak, totaal anders is dan die van suiker. Zelfs het vervangen van een deel van de suiker in het dieet door xylitol is al voldoende om de stofwisseling van deze schadelijke bacterie dwars te zitten. Als ze de suikers en koolhydraten in de mond niet kunnen verwerken, neemt hun aantal vanzelf af. Xylitol zorgt er bovendien voor dat ze zich moeilijker aan het tandglazuur kunnen hechten, met andere woorden: tandplak vormen.

Omdat tandsteen altijd begint als tandplak, is xylitol een effectief wapen in de strijd tegen tandsteen. In plaats van regulier snoep met suiker, dat de Streptococcus mutans bacterie voert, kun je kiezen voor kauwgom en snoepjes die je gebit juist verzorgen. Xylitol Kauwgom Green Tea of Xylitol Drops Zuigtabletten van Miradent helpen effectief om tandplak en tandsteen tegen te gaan. 

Miradent heeft ook losse xylitol poeder, die je als suikervervanger kunt gebruiken in de koffie, thee en in baksels.

Let wel op dat je niet teveel xylitol binnenkrijgt, want dat kan maag- en darmklachten geven. De gevoeligheid voor xylitol verschilt per persoon, maar als algemene richtlijn wordt een maximum van 35 gram per dag aangehouden.

Instrumenten om tandsteen te verwijderen

Terwijl je tandplak nog kunt verwijderen door dagelijks goed te poetsen en te rageren of flossen, is dat met tandsteen niet het geval. Tandsteen moet mechanisch verwijderd worden, dus van je gebit afgebikt worden. Gebitsreiniging door de tandarts of een mondhygiënist is een gebruikelijke behandeling, die vaak wordt uitgevoerd in combinatie met de jaarlijkse controle. Een mondhygiënist geeft aansluitend ook vaak instructies en adviezen om de vorming van tandsteen na de behandeling tegen te gaan, zodat je gebit langer schoon blijft. 

Zelf tandsteen verwijderen met een tandartshaakje

Tandsteen kun je ook zelf verwijderen, mits je daarvoor over de juiste instrumenten beschikt. 

Een beetje tandsteen kun je verwijderen met een tandartshaakje. Het pakket van Mara Expert bevat behalve een tandartshaakje een speciale mondspiegel. Die beslaat niet, zodat je goed kunt zien waar nog tandsteen weg te halen is.

Als je echt hardnekkig last hebt van tandsteen raden we de Elektrische tandsteen verwijderaar van TonsilFresh aan. Hiermee is het tandsteen verwijderen bij jezelf een fluitje van een cent. Het ergonomische apparaat heeft een handig LED lampje, zodat je goed ziet wat je aan het doen bent. Behalve de roestvrij stalen schraper wordt een silicone opzetstuk meegeleverd, waarmee je goed tussen de tanden en kiezen kunt komen zonder je tandvlees te beschadigen.

Als je gebit weer lekker schoon en vrij van tandsteen is, doe er dan alles aan om het zo te houden. Poets je tanden twee keer per dag gedurende twee minuten met een elektrische tandenborstel en een goede tandpasta. Bijvoorbeeld tandpasta op basis van een actieve zuurstofformule als Oxyfresh en OXYD-8 of op basis van kokosolie zoals Dr. Brite Tandpasta Mint of Tandpasta BerryLicious. Reinig de ruimten tussen tanden en kiezen ook dagelijks met Dentek interdentale borsteltjes en controleer je gebit zo nu en dan met plakverklikkers van Mira-2-Ton of Mara Expert.