Amandelstenen

Wat zijn amandelstenen?

Amandelstenen heten officieel tonsillolieten en worden ook wel tonsil stones genoemd. Ze kunnen zich vormen in de keelamandelen of in de diepe groeven daarvoor, de amandelcrypten. Amandelstenen zijn wit of gelig van kleur en kunnen de vorm aannemen van kleine steentjes, maar ook van zachte brokjes.

De keelamandelen hebben een belangrijke functie in het immuunsysteem. Zij maken deel uit van het lymfatisch systeem en vormen de zogenaamde “ring van Waldeyer”. Dat is een verzameling organen en weefsels, die de keel- en neusholte beschermen tegen binnendringende ziekteverwekkers. Daarmee is het de eerste verdedigingslinie van ons immuunsysteem.

De immuuncellen in de amandelen produceren antilichamen, lichaamseigen eiwitten, die ziekteverwekkers te lijf gaan en zo helpen om keel- en longinfecties te voorkomen.

Keelamandelen bestaan, net als neus- en tong-amandelen, grotendeels uit lymfatisch weefsel. Dat betekent een ruw oppervlak met veel groeven, groefjes en openingen waaruit afvalstoffen uit het lichaam naar buiten gewerkt kan worden. In deze omgeving kunnen amandelsteentjes zich vormen uit uitgescheiden epitheel- en bloedcellen en voedselresten. Naarmate het amandelsteentje harder is, bevat het ook mineralen, waaronder calcium. Zo’n brokje of steentje vormt, gezien de omgeving en de samenstelling, natuurlijk ook een feestelijke omgeving voor bacteriën. Meestal komen amandelsteentjes niet alleen. Als je er last van hebt, is dat vaak een terugkerend verschijnsel.

In de meeste gevallen zijn amandelsteentjes klein en niet altijd heb je door dat je ze hebt. Soms groeien ze uit tot de grootte van een maïskorrel. Ze ontstaan vooral in de groeven van de keelamandelen en in de tong-amandelen. Amandelstenen in de keelamandelen kun je voor de spiegel met behulp van een zaklamp vrij gemakkelijk zien. Amandelstenen in de tong-amandelen zijn niet te zien, aangezien de tong-amandelen zich helemaal achterin aan de basis van de tong bevinden. Dit kan het gevoel geven dat er iets vastzit in je keel en deze steentjes kunnen opgehoest worden zonder dat je wist dat je ze had.

De witte of lichtgele amandelsteentjes of brokjes ruiken bepaald niet naar rozen. Ze stinken door de concentratie aan anaerobe bacteriën en de aanwezigheid van stoffen als ammoniak, fosfor, waterstofsulfide en methaanthiol. Daardoor kunnen tonsil stones ook de oorzaak zijn van een slechte adem (halitose). 

Symptomen amandelstenen

Amandelstenen zijn onschuldig, maar kunnen wel vervelende klachten geven. Kleine tonsillolieten veroorzaken vaak niet eens symptomen en worden dan bij toeval ontdekt. Naarmate de amandelstenen groter zijn, kunnen ze wel voor klachten zorgen. Het gaat dan vooral om een slechte adem, die niet te verhelpen is met de normale mondhygiëne en een vreemde, soms metalige, smaak in de mond. Als de amandelstenen nog groter worden, kan dat zorgen voor irritatie in de keel en het gevoeld dat daar iets vastzit. Dit kan leiden tot verkramping van de keel en hoestaanvallen. Grote amandelstenen kunnen daarnaast ontstekingen, keelpijn, niet goed kunnen slikken, oorpijn en gezwollen keelamandelen opleveren.

Oorzaken van amandelstenen

Er zijn diverse factoren, die bijdragen aan de vorming van amandelstenen.

Ontstoken keelamandelen

Bij een keelontsteking of neusverkoudheid maken de amandelen, en andere lymfatische weefsels in de mond- en keelholte overuren. Je zult dan ook vaak een witte aanslag zien op de keelamandelen, die dan ook vaak zelf ontstoken raken. Gebeurt dat vaak, dan wordt de textuur van de keelamandelen nog vatbaarder voor de vorming van amandelstenen, onder andere door littekenvorming. Afgescheiden afvalstoffen, maar ook bacteriën en voedselresten kunnen daardoor gemakkelijker ophopen. Helaas kun je hier weinig aan doen. De remedie van vroeger, het verwijderen van de keelamandelen bij kinderen, blijkt meer kwaad dan goed te doen. In tegenstelling tot wat men vroeger meende, hebben de keelamandelen een belangrijke functie in het immuunsysteem. 

Gebrekkige of verkeerde mondhygiëne

Als je gevoelig bent voor amandelstenen, kun je wel extra aandacht besteden aan je dagelijkse mondhygiëne. Tandenpoetsen en flossen of het gebruik van tandenragers zou je moeten aanvullen met het dagelijks gebruik van mondwater.

En zelfs al doe je wat dit betreft goed je best, kan het nog zijn dat je de verkeerde verzorgingsproducten gebruikt. Mondwater dat bijvoorbeeld alcohol, chloorhexidine of SLS (sodium lauryl sulfaat) bevat droogt de mondslijmvliezen uit en respecteert het natuurlijke evenwicht in de mond niet. Ook zure ingrediënten doen de gezondheid van de mondholte geen goed. Met deze agressieve middelen raak je uiteindelijk veel verder van huis met het bestrijden of voorkomen van aandoeningen in de mondholte. Dat geldt ook voor amandelstenen.

Een gezonde mondflora helpt mee aan het bestrijden en verhelpen van de omstandigheden waarin amandelsteentjes zich vormen. Daarom is een mond-vriendelijk spoelmiddel een veel beter idee. Met de actieve zuurstofformules van Oxyd-8 of Oxyfresh bestrijdt je schadelijke bacteriën en verbeter je tegelijkertijd de samenstelling van de mondflora.

Behalve mondwater met een actieve zuurstofformule kun je ook kiezen voor een natuurlijke aanpak op basis van kokosolie. Kokosolie doodt bijvoorbeeld de schadelijke bacteriën zonder de mondflora aan te tasten en werkt verzachtend op de zachte weefsel in de mondholte, waaronder de keel- en tong-amandelen. Dr. Brite Mondwater BerryLicious zorgt voor een gezonde, schone en steen-vrije mond. Je kunt dit desgewenst nog aanvullen met Dr. Brite Frisse Adem Spray.

Te weinig speeksel

Speeksel is zuurstofrijk en vormt daardoor de natuurlijke bescherming tegen de anaerobe bacteriën in de mondholte, die het juist goed doen in een zuurstofarme omgeving. Te weinig speeksel verstoort het natuurlijke evenwicht in de mond en kan leiden tot allerlei mondproblemen zoals tandvleesontsteking, een slechte adem en amandelsteentjes. Speeksel neutraliseert bovendien de zuren in de mond. Een hoge pH-waarde in de mondholte, dus een lage zuurgraad, houdt de mondflora gezond en evenwichtig.

De kans op een droge mond wordt groter naarmate je ouder wordt. Er zijn aanwijzingen dat een droge mond niet zozeer te maken heeft met de leeftijd, maar met het gebruik van steeds meer medicatie. Daarnaast kunnenaandoeningen als astma en diabetes leiden tot te weinig speeksel.

Als je last hebt van een droge mond is het goed om hier aandacht aan te besteden en op zoek te gaan naar speciale producten om je mondslijmvliezen te hydrateren en de eigen speekselproductie te stimuleren. Voorbeelden daarvan zijn tandpasta en mondwater van Oralieve. 

Amandelstenen verhelpen

Om amandelstenen te verhelpen, zul je extra aandacht moeten besteden aan je dagelijkse mondhygiëne. Van oudsher werd aangeraden om drie keer per dag je mond met zout water te spoelen. Zout water kan geen kwaad, maar er zijn wel effectievere mondwaters om tonsilstones te bestrijden. Bijvoorbeeld Oxyd-8 Fresh Breath Oral Rinse of Oxyfresh Patented Zink Mondwater.

Helpt dit niet of onvoldoende, dan kun je overgaan tot het handmatig verwijderen van de amandelstenen. Dat klinkt ingewikkelder dan het is, mits je over het juiste gereedschap beschikt. Met een vochtig wattenstaafje zijn zichtbare amandelsteentjes aan de oppervlakte nog wel te verwijderen, maar dat geldt niet voor de dieper verstopte steentjes.

Met een TonsilFresh Cupping Glass kom je wel in de diepste regionen. Dit instrument bestaat uit een glazen pipet en een rubberen zuigbal. Hiermee kun je op een zachte manier amandelsteentjes en -brokjes zelfs uit de diepste crypten zuigen. Je doet dat door in het balletje te knijpen en het uiteinde van het pipet op je amandelen te zetten. Als je het balletje loslaat ontstaat er een aanzuigende werking.

Een andere optie is de TonsilFresh Led Kit. Dit is een effectieve set met een sterk Led-licht om te kunnen zien waar de amandelsteentjes zitten. De amandelsteen-verwijderaar wordt geleverd met 3 opzetstukjes van verschillende lengten, zodat je ook de dieper liggende crypten kunt bereiken,  een soft opzetcupje en een roestvrijstalen pick omde amandelstenen op een nog krachtigere manier kunt uitdrukken. Met de bijgeleverde monosyringe (kaakspuitje zonder naald) kun je de amandelen voorzichtig schoonspoelen met mondwater.

Gebruik ten allen tijde een mondwater dat de mondflora geen schade toebrengt, maar het evenwicht in de mondholte respecteert en verzachtend werkt. Voorbeelden daarvan zijn Oxyd-8 Fresh Breath Oral Rinse, Oxyfresh Patented Mondwater en mondwater van Dr. Brite. 

Nog een handig en effectief gereedschap om van je tonsil stones af te komen is de JuliBrite Waterfloss. De waterstraal van deze monddouche is, in tegenstelling tot de gebruikelijke monddouches, wat zachter. De JuliBrite monddouche is er speciaal voor om amandelstenen op een zachte manier uit je amandelcrypten te spoelen.

Amandelstenen en neusslijm (H3)

Soms wordt de vorming van amandelstenen bevordert door terugkerende neusverkoudheid of een allergie. Er is dan een overvloed aan neusslijm, dat de keelholte indruppelt. Dit staat bekend als post-nasale drip. In deze gevallen kun je je dagelijkse mondhygiëne het best uitbreiden tot je neus en regelmatig sprayen met Miradent Xylimed Natural Sinus Spray.

In het verleden werden bij terugkerende keel- en neusholte infecties de keelamandelen simpelweg verwijderd. Zonder keelamandelen heb je weliswaar geen last meer van ontstoken amandelen en amandelsteentjes, maar inmiddels weet men dat het “knippen van de amandelen” in de meeste gevallen erger is dan de kwaal. In tegenstelling tot wat vroeger werd gedacht, hebben de keelamandelen juist een belangrijke functie in het voorkomen van allerlei aandoeningen en zijn zij niet de oorzaak. Alleen bij ernstige klachten, zoals dermate gezwollen amandelen dat de ademhaling geblokkeerd wordt, kun je overwegen om de keelamandelen chirurgisch te laten verwijderen. Overleg dit indien nodig met je huisarts.

Amandelstenen voorkomen

We kunnen het niet vaak genoeg zeggen: voorkomen is beter dan genezen. Ook al heb je nog geen amandelstenen, besteed extra aandacht aan je dagelijkse mondhygiëne. Tweemaal daags je tanden poetsen en flossen of rageren spreekt voor zich, maar om amandelstenen te voorkomen kun je meer doen. Gebruik een goed, mond-vriendelijk mondwater zonder alcohol of andere schadelijke bestanddelen. De mondwaters van Oxyd-8 en Oxyfresh op basis van actieve zuurstof bestrijden de schadelijke bacteriën, maar laten de mondflora voor de rest in tact. Ook dat is belangrijk om amandelstenen te voorkomen. Een andere mogelijkheid zijn de natuurlijke mondspoelingen van Dr. Brite en UK Organics. Puur natuur en niet minder effectief voor een schone frisse mond met een evenwichtige mondflora.

Als je je mond spoelt, let er dan ook op dat je regelmatig gorgelt. Dus hoofd achterover en het mondwater lekker laten borrelen achter in je keel. Hiermee bereiken de reinigende bestanddelen van het mondwater ook het achterste gedeelte van je keel, waar de amandelstenen ontstaan. 

Daarnaast kun je het best je tong schoon houden. Een witte tong duidt op onevenwichtigheid in de mondflora en een overmaat aan schadelijke bacteriën. Met een tongschraper kun je je tong zoveel mogelijk vrij houden van bacteriën. Dit kun je preventief doen met een simpele tongschraper, die het oppervlak van de tong reinigt zoals de zachte Dentek Tongreiniger.

Als je tong al wit is, is het beter om je tong wat grondiger te reinigen. Dit doe je met een tong-borstel. Die hebben fijne haartjes, die niet alleen het oppervlak van de tong reinigt, maar ook de groeven tussen de tong-papillen kan bereiken. Met een speciale gel als Muskanadent Tong Gel of Miradent Tong Clin Gel kun je de reiniging met de tongborstel nog effectiever maken. Met het Orabrush Try me pakket of de TUNG Brush & Gel draag je bij aan het voorkomen van amandelstenen.

Behalve een goede mondhygiëne spelen ook je leefstijl en je voedingspatroon een rol bij het ontstaan van amandelstenen door chronisch ontstoken keelamandelen. Dat je afweersysteem gebaat is bij een gezonde leefstijl en gezonde, gevarieerde voeding is evident. Voldoende beweging, voldoende slaap en een uitgebalanceerd dieet met veel groenten en fruit helpt beter om amandelstenen te voorkomen dan geen beweging, junkfood, roken en veel alcohol. Is je leefstijl wel gezond, maar heb je toch voortdurend last van ontstoken amandelen, raadpleeg dan je huisarts. Dit omdat het kan betekenen dat er een andere oorzaak is voor een verminderde afweer. 

Wat voeding betreft moet je als je last hebt van amandelstenen extra oppassen met melk en zuivelproducten. Ze bevatten het eiwit caseïne, dat kan zorgen voor een overmaat aan neusslijm. Omdat dit wordt afgevoerd door de keelholte (de post-nasale drip) kan het meehelpen aan de vorming van tonsil stones.

Mondwater tegen amandelstenen

Mensen met een slechte adem of een vieze smaak in de mond grijpen vaak naar mondwater. Ook als de slechte adem wordt veroorzaakt door amandelsteentjes, is het helemaal geen slecht idee om na het tandenpoetsen je mond te spoelen voor extra reiniging en een frisse smaak. Maar let er wel op dat je het juiste mondwater kiest. Met juist bedoelen we: geen schadelijke, verzurende of bijtende bestanddelen als alcohol, triclosan, chloorhexidine en SLS (sodium lauryl sulfaat). Goed mondwater respecteert het natuurlijke evenwicht in de mond en bestrijdt schadelijke bacteriën zonder daarbij ook de goede bacteriën de nek om te draaien. Deze mond-vriendelijke mondwaters kunnen gebaseerd zijn op een actieve zuurstofformule. Meer zuurstof in de mondholte verpest de ideale leefomgeving van de schadelijke anaerobe bacteriën, die het beter doen in een zuurstofarme omgeving. Oxyd-8 en Oxyfresh mondwater is daarom bijzonder effectief tegen een slechte adem, zonder de vorming van amandelstenen te stimuleren door het verstoren van de mondflora en verzuring. Ook mondspoelmiddelen op basis van kokosolie of geactiveerde koolstof, zoals Dr. Brite  Mondwater BerryLicious is een veilige manier om de vorming van amandelstenen tegen te gaan of te voorkomen.

Gereedschap om amandelstenen te verwijderen

Goed gereedschap is het halve werk, en dat geldt zeker voor instrumenten om amandelstenen te verwijderen. Dit omdat je nu eenmaal in een beperkte en donkere ruimte van je mondholte aan de slag moet. Daarnaast moet je er op letten dat je voorzichtig te werk gaat en niet met scherpe voorwerpen in de amandelen gaat prikken. Hetweefsel is kwetsbaar en op verwondingen met infectiegevaar zit je natuurlijk niet te wachten. Gebruik dus bijvoorbeeld geen tandenstokers of pincet. Een vochtig wattenstaafje kan, maar zal alleen oppervlakkige amandelstenen kunnen verwijderen.

Een TonsilClin Cupping Glass is een ideaal instrument om ook de amandelstenen uit de diepere amandelcrypten te verwijderen. Het bestaat uit een glazen pipet en een rubberen zuigbal. Eerst knijp je de lucht uit het balletje en plaatst het uiteinde van het pipet op je amandelen. Door het balletje los te laten ontstaat er een vacuüm, dat amandelstenen en andere rommel uit de amandelcrypten zuigt. 

In de TonsilFresh Led Kit vind je verschillende hulpstukken, die je kun plaatsen op een basis met een sterk Led-licht. Zo kun je goed zien wat je doet en waar de amandelsteentjes zitten. Ook is er een roestvrijstalen pick om de amandelstenen krachtig uit te drukken en een monosyringe. Dat is een kaakspuitje zonder naald, waarmee je de amandelen heel gericht kunt schoonspuiten met mondwater.

Over schoonspuiten gesproken, je kunt ook kiezen voor de JuliBrite Waterfloss. Een gewone monddouche heeft een te sterke straal voor de amandelen, maar met deze speciale amandel-waterfloss kun je wel voorzichtig amandelstenen wegspoelen.

Als je mondwater gebruikt in combinatie met deze instrumenten, let er dan op dat het geen schadelijke, bijtende of verzurende stoffen bevat. Goed mondwater respecteert het evenwicht in de mondholte en werkt verzachtend. Dat helpt mee om de vorming van amandelstenen te voorkomen. Oxyd-8 Fresh Breath Oral Rinse en Oxyfresh Mondwater zijn voorbeelden van mond-vriendelijke mondwaters, evenals de mondspoelingen op basis van kokosolie van Dr. Brite en Georganics.

Amandelstenen en je gezondheid 

Stinkende brokjes in je mond zijn natuurlijk niet prettig, maar je hebt je keelamandelen niet voor niets. Ze hebben een belangrijke rol in je afweer, namelijk het vangen en onschadelijk maken van binnendringende ziekteverwekkers. De keelamandelen maken deel uit van de ring van Waldeyer, een reeks organen en weefsels die de keel- en neusholte beschermen. Soms wordt het de lymfatische weefsels teveel en raken de amandelen zelf ontstoken. Omdat men vroeger dacht dat de keelamandelen geen nut hadden, werden ze vooral bij kinderen, soms zelfs preventief, verwijderd. Deze ingreep heet tonsillectomie en in de volksmond “amandelen knippen”. Dat blijkt iets cultureels, in geen land ter wereld wordt deze ingreep zo vaak uitgevoerd als in Nederland. Inmiddels is men wat terughoudender, omdat steeds meer wetenschappelijke onderzoeken wijzen op een verband tussen tonsillectomie en een veelheid van ziekten op latere leeftijd. Waaronder verschillende soorten kanker, auto-immuunziektes als de ziekte van Crohn, MS en reumatoïde artritis, infectieziekten, aandoeningen aan de luchtwegen en hartinfarcten. Iemand zonder keelamandelen heeft een hogere kans op chronische ziekte en allergieën en een hogere kans voortijdig te overlijden (bron).

Heb je last van chronisch ontstoken amandelen, dan is het raadzaam om naar de huisarts te gaan. Probeer de oorzaak van die verminderde weerstand te achterhalen. Om te voorkomen dat je amandelen eruit moeten, kun je ondertussen in ieder geval zorgen dat ze zo schoon mogelijk blijven. Hoewel een goede mondhygiëne geen garantie is dat er zich geen amandelsteentjes gaan vormen, kan een schone mondholte met een evenwichtige mondflora wel meehelpen. 

Gebruik altijd verzorgingsproducten die de mondflora niet verstoren, maar respecteren. Behalve je gebit en je tong schoonhouden, kun je regelmatig gorgelen met mondwater. Kies voor Oxyd-8 of Oxyfresh mondwater of voor de natuurlijke mondspoelingen van Dr. Brite en UK Organics. Heb je last van amandelstenen, schaf dan het TonsilFresh Cupping Glass  of de TonsilFresh PowerFloss aan om je keelamandelen regelmatig zelf veilig te kunnen reinigen.